Ontsleutelde vloed

Geschreven door:

Leo Hulst

We fietsten in de zomer van 1962 via Diepenveen naar Boskamp en Olst, terug reden we over de IJsseldijk. Bij kasteel De Haere zagen we grote schuiven in de dijk, het leken sluizen, zonder water ervoor of erachter, waarop mijn vier jaar oudere buurjongen (14) zei dat we dit moesten uitzoeken.

Mannen uit de buurt gingen naar een mobilisatiecomplex, de BB – Bescherming Bevolking, in 1956 met 160.000 vrijwilligers, terwijl er 200.000 nodig waren, welk aantal nooit gehaald is. In 1961 werd de Berlijnse Muur gebouwd. Ik bouwde die na met blokken, soldaten en tanks. Achter die muur bleven mensen wonen, maar ze konden niet meer naar het westen. Najaar 1962 had je de Cubacrisis. Mijn grootvader in Deventer zat dagenlang aan de radio gekluisterd.

Wij zaten met die vreemde schuiven in de dijk. Opa had veel boeken in de kast, ook over de oorlog, zoals de vier delen van Onderdrukking en Verzet. Nederland in Oorlogstijd. In deel 1 een kaartje van de landsverdediging in 1940. De IJssel en Maas waren verdedigingslinies, zonder inundaties, wel met kazematten. Bij de Grebbelinie wel geïnundeerd gebied. Ik had in 1960 in de vierde klas bij geschiedenis nog niets gehad over waterlinies, mijn oudere buurjongen wel en dacht dat die schuiven in de dijk te maken hadden met een waterlinie. Alleen, hoog water in de IJssel valt natuurlijk nooit samen met een vijand die voor de deur staat. Daar is meer voor nodig, maar waarom moest het land achter de IJssel onder water komen? Opa zei dat dit waarschijnlijk te maken had met het gevaar uit het oosten, kijkend naar Berlijn en Cuba. Ga de IJssel en haar dijken maar tekenen, of nabouwen.

Dat laatste deden we, net als bij de Berlijnse Muur. De schuiven in de dijk van blokken in een opvallende kleur; daar gebeurt het dus. Dit kon alleen maar werken als de IJssel werd afgedamd. Hiervoor weer een andere kleur blokken, maar hoe zag dit er in werkelijkheid uit? Een mooi boek bood de oplossing. Ik kreeg Verdreven Vloot van Gertie Evenhuis, over de afsluiting van het Veerse Meer in 1961. Ze deden dat met caissons; een tekening van zo’n gevaarte beslaat twee bladzijden. Zouden ze ook de IJssel met een caisson afdammen? We gingen kijken, de veldkijker van opa en oma om de hals. We zagen een groot stalen gevaarte liggen, wat een caisson moest zijn, aan de Gelderse kant in een inham, ter hoogte van de sluizen in de dijk. Voorjaar 1963 was alles duidelijk en meer dan dat: op hoge rivierduinen hou je droge voeten en natuurlijk ook op de Holterberg.

In 1965, een jaar na onze verhuizing naar Diepenveen liep ik er weer rond met nieuwe buurjongens. We hebben over en onder de schuiven gelopen, wat geschreeuwd en gesprongen, maar dat was het dan. Mijn verhaal maakte geen indruk. Andere dingen waren belangrijker: een vlot bouwen en de IJssel oversteken, vuurtjes stoken, kievitseieren zoeken, hutten bouwen. Het ‘onderzoek’ naar de schuiven had nog geen jaar geduurd, samen met een buurjongen uit Deventer en opa, die in september 1964 overleed. Hij heeft ons nieuwe huis niet meer gezien met de net aangelegde tuin op 800 m2 en daarna een heel nat jaar. De wetering voor ons huis stroomde over, het weiland voor onze deur stond onder water, net als de pas aangelegde tuin, maar het huis bleef droog. In de natte zomer van 1965 stond er in Salland 10.000 ha land onder water. Het waterschap ging grote werken uitvoeren. De weteringen werden gekanaliseerd en van stuwen voorzien. Met de vrijkomende grond werd de IJsseldijk opgehoogd. Het sluizencomplex bij de Haere verdween onder de grond, maar dat is weer rechtgezet, zichtbaar gemaakt en gerestaureerd.

In 2013 wandelde ik met mijn moeder op De Haere, nadat ik een boekje van haar gekregen had over de IJssellinie. Mijn weggestopte herinneringen kwamen deels terug, meer dan in 1997, toen ik van haar een boek kreeg over de geschiedenis van Waterschap Salland. In 2016 tipten mijn moeder en oudste zus me over theatergroep De Jonge Honden uit Zwolle, die locatietheater gingen maken over de IJssellinie. Ze vonden dat ik mijn herinneringen eens op papier moest zetten en die toesturen aan De Jonge Honden. Daaruit ontstond een eerste versie van dit verhaal, aan de theatergroep gestuurd, die het ook gebruikt hebben. In 2016 liep ik er weer eens naar toe, naar het inlaatwerk en dacht alleen te zijn, maar dat was niet zo. In de bosrand stond een man, een militair in een hoge rang, zag ik aan zijn uniform. Ik liep naar hem toe, vroeg naar de betekenis. Ik hoorde mezelf zeggen waarom dit er allemaal was, een linie ja, de IJssellinie, een woord, een naam die niemand kende. Dat klopt, zei hij, de bewoners wisten van niets, mochten niets weten. De inundatie zei ik, wat evacuatie van bijna 400.000 mensen had betekend, tussen Nijmegen en Kampen. Ik las dat aantal pas in 2013. Ja, zei hij, dat was de belangrijkste reden voor geheimhouding. En dat is gelukt, zei ik, hem aankijkend. Niemand geloofde jullie, zei hij, zodat de ontdekte grote impact nergens kon landen en uit jullie hoofden verdween, wat volgens mij ook het beste was. We keken naar de schuiven. Kunnen ze nog omhoog, vroeg ik, of is alles vastgelast. Wat denk je zelf, zei hij, zie jij nog redenen waarom ze moeten werken? Ik was even stil, keek hem aan: ik hoef niet te zien dat ze zijn vastgelast. Prima, antwoordde hij, hou dat beeld maar vast.

Verhalen

Moord op Kennedy

In de nacht van 22 november 1963 was ik op patrouille in Büren Duitsland. Mijn chauffeur en ik schrokken ons te pletter toen er opeens een tank voor ons stopte. Gelukkig bleken het Engelsen te zijn, die ons vertelden, dat president Kennedy was doodgeschoten. Een...

Bij de Koninklijke Marine tijdens de Koude Oorlog

Op 17 augustus 1970 ben ik in dienst van de Koninklijke Marine getreden. Het heetste punt, de Cuba crisis, was al geweest maar de dreiging van een kern oorlog was nog steeds aanwezig.  Als 16 jarig jochie was ik daar niet zo mee bezig. Ik vond alles nog spannend....

Russen afluisteren

Brief van Henk Braakman, ontvangen op maandag 13-11-2023. Het betreft zijn belevenis van zijn diensttijd in de Koude Oorlog. Transcriptie Lichting 1956-6 Op 4 mei 1956 (wat een timing) lag er op de deurmat bij ons thuis een enveloppe met daarin een ‘bevel’ namens...

Conflict en komische wraak

Bij het militaire onderdeel waar ik was geplaatst, werkte ik op een technische afdeling onder leiding van een 'Korporaal 1', die bekend stond als een zuiplap die dacht dat hij de baas was. Op een dag kregen we een conflict over een handeling, terwijl we dezelfde...

Sloepvaren & Nieuw Guinea

Dit waargebeurde verhaal speelt zich af rond de jaren 1955 in de Aziatische archipel en net daarbuiten. Ik kwam op als dienstplichtig matroos in Hollandsche Rading naar de Marine kazerne. Daar werd ik binnenste buiten gekeerd en voorzien van de nodige uitrusting,...

Geheimzinnige schepen

In het begin van de 1950-er jaren hebben er een paar jaar een tweetal passagiersschepen in de Numansdorpse Veerhaven gelegen. Niemand wist waarom ze daar lagen en van wie ze waren. Het was allemaal heel geheimzinnig. Veel verhalen deden de ronde over het doel van...

Van Kanonnier tot touringcar-chauffeur

Geboren in augustus 1960, dus opgegroeid in de jaren 60 en 70, kregen wij te horen van de atoombom. En nog erger, de waterstofbom en de Russen. Niet dat ik er bang voor was, want met Den Helder dichtbij wist je dat als er zo'n grote bom zou vallen ook wij de klos...

Mijn jongenskamer ……

Een foto van mijn jongenskamertje. Het is door de tijd een wazig beeld geworden. Ik weet nog dat ik het maakte met mijn eerste fototoestel, een Agfa Clack, gekregen voor mijn vijftiende verjaardag in 1961. Ja ik ben van 1946. Dat fotootje illustreert de...

De Stingerbol

Ik ben als instructeur en opleidingsontwikkelaar van 1992 tot en met 1995 werkzaam geweest als in de Stingertrainer te Ede. In de stinger trainer werden schutters opgeleid van de Landmacht, Luchtmacht en Mariniers. De bol is van binnen voorzien van projectie...

Deel je eigen verhaal

Schakel JavaScript in je browser in om dit formulier in te vullen.

Auteur gegevens

Vul hieronder je contactgegevens in, zodat de afzender van dit verhaal juist is.
Wordt niet gepubliceerd
10 cijfers
Mijn auteursnaam mag

Schrijf je verhaal

Inhoud
Klik of sleep een bestand naar dit veld om te uploaden.
Dit mag een jpg, jpeg, png of gif bestand zijn van max. 1Mb.
Locatie bij dit verhaal
Selectievakjes